piątek, 23 sierpnia 2013

Kościół św. Bernardyna ze Sieny - epitafia.

Od roku 1835 Austriacy stopniowo demontowali wyposażenie znajdującego się przy ul. Senackiej kościoła karmelitów bosych. Niszczejącą świątynię rozebrano w roku 1872. Część bogatego wyposażenia trafiła m.in. do OO. Bernardynów na krakowski Stradom.

Okno z żelaznym balkonem, wymienionym w 1895r.
 w miejsce przeniesionego w 1860r.
 z kościoła św. Michała Archanioła i św. Józefa.

W 1867r. przeniesiono 12 epitafiów. Wydarzenie to upamiętnia znajdująca się w nawie południowej kościoła marmurowa tablica: "Nagrobki Piotra i Jędrzeja Gembickich, Gabryela i Jakoba Sierakowskich, Bogusława Łubieńskiego, Gabryela Dębińskiego, Ewy Dębińskiej, Józefa i Teresy Michałowskich, Elżbiety Konarskiej, Stanisława Szydłowskiego, Wojciecha Chodorowicza, Jakoba Famuciusza przeniesione z grożącego upadkiem kościoła św. Michała do kościoła OO. Bernardynów za przełożeństwa Ks. Modesta Scieszki w roku 1867" (pisownia oryginalna - EW).


Tablica z napisem upamiętniającym przeniesienie w 1867r. dwunastu epitafiów.

Epitafium Gabriela Aleksandra Dębińskiego (zm. 1663r.).
 U dołu wspomniana wyżej tablica pamiątkowa.

Epitafia wykonane są głównie z czarnego "marmuru" dębnickiego,  niekiedy z użyciem marmuru paczółtowickiego. W baroku, tj. w epoce w której powstawały opisywane zabytki "czarny dębnik" odgrywał istotną rolę. Eksploatowanie złóż owego domniemanego marmuru w podkrakowskiej wsi Dębnik rozpoczęło się w początkach XVIIw. "Wieś nadała w roku 1631 założonemu właśnie klasztorowi karmelitów bosych w Czernej Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa, jedna z tych iron ladies minionych stuleci Sarmacji Europejskiej. Zakonnicy dynamizują produkcję, zakładając przy łomach owego czarnego kamienia warsztaty, na których czele stoją w pierwszych latach przybysze włoscy, a później już od połowy XVII wieku generacja Negowiczów, Bielawskich i Maciejowskich. I przez półtora stulecia ze zmiennym nasileniem wytwarza się tu prefabrykowane elementy architektoniczne, zwłaszcza portale, obramienia okien czy kominków, ale także gotowe sprzęty, jak chrzcielnice, epitafia, lawaterze, a nawet całe ołtarze. W rzeczywistości ów dębnicki kamień nie jest czarny - owej czerni nabiera dopiero po wypolerowaniu, a wystawiony na działania atmosferyczne powraca wkrótce do naturalnej: stalowo-szarej barwy. (...) Ponieważ czarny kamień dębnicki domagał się białego tła i dopuszczał ograniczone akcenty złota (pozłacanie stiukowych ornamentów, złoty blask vasa sacra) więc także doskonale odpowiadał mistycznemu kierunkowi tego na potrydenckiej fali importowanego z Hiszpanii zakonu, który osiadł w Czernej i szybko się na całą Rzeczpospolitą rozprzestrzenił." - pisał Tadeusz Chrzanowski w "Wędrówkach po Sarmacji Europejskiej".

Przeniesione epitafia:

  1. Piotra Gembickiego, bpa krakowskiego (zm. 1657r.) z h. Nałęcz z czarnego marmuru z użyciem marmuru paczółtowickiego. Fotografia tutaj
  2. Andrzeja Gembickiego, bpa łuckiego (zm. 1654r.) z h. Nałęcz z czarnego marmuru z użyciem marmuru paczółtowickiego. Fotografia tutaj
  3. Epitafium podwójne Sierakowskich: Gabriela, kasztelana oświęcimskiego oraz jego syna Jakuba, wystawione w 1768r. przez Romana Sierakowskiego, wojewodę krakowskiego, z czarnego marmuru. W kartuszu herb Ogończyk i czaszka w części dolnej. Fotografia tutaj
  4. Bogusława Łubieńskiego (zm. 1730r.) h. Pomian, fundacji jego żony, Teresy z Bielińskich, z marmuru czarnego i paczółtowickiego, w formie sarkofagu z czaszka i piszczelami. Fotografia tutaj
  5. Gabriela Aleksandra Dębińskiego (zm. 1663r.) w nawie południowej. Ufundowane przez jego synów Jerzego i Zbigniewa Krzysztofa oraz córkę Krystynę, z czarnego marmuru. Tarcza z herbami Rawicz, Doliwa, Śreniawa z krzyżykiem i Kościesza. Fotografia tutaj
  6. Epitafium z czarnego marmuru Ewy z Rupniewa Dębińskiej (zm. 1654r.) fundacji jej męża Hieronima, z h. Śreniawa. Fotografia tutaj
  7. Dwa epitafia z marmuru czarnego i paczółtowickiego z owalnymi portretami na blasze i kartuszami herbowymi: Józefa Michałowskiego (zm.1743r.) z h. Jasieńczyk i Korab, oraz jego żony Teresy Michałowskiej, z h. Jasieńczyk i Nałęcz. Fotografia tutaj
  8. Epitafium z czarnego marmuru Elżbiety z Leszczyn Konarskiej (zm. 1657r.) z h. Belina. Fotografia tutaj
  9. Epitafium Stanisława Szydłowskiego (zm. 1632r.) syna Jana, z czarnego marmuru, z rytym herbem Lubicz w kartuszu. Fotografia tutaj
  10. Wojciecha Chodorowicza (zm. 1628r.) z brunatnego marmuru. Fotografia tutaj
  11. Jakuba Famucjusza z Lukki (zm. 1641r.) z brunatnego marmuru z herbem własnym. Fotografia tutaj

Bibliografia:

  1. Chrzanowski T., Wędrówki po Sarmacji Europejskiej. Eseje o sztuce i kulturze staropolskiej, Kraków 1986, ss. 138-139. 
  2. zbiorowa pod red. I. Rejduch-Samkowej i J. Samka, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. IV, cz. IV, Warszawa 1987, ss. 18-21